Prezentujemy na tej stronie plejadę mniej lub bardziej znanych postaci XIX wieku, które znajdowały się w kręgu znajomych księżnej Dino. Oczywiście ten skromny poczet osób nie wyczerpuje pełnej listy wielkich ówczesnego świata, ale jest tylko próbą pokazania jak szerokie kontakty ze światem kultury, polityki czy Kościoła miała ta niezwykła mieszkanka Zatonia.
- Arcybiskup Melchior Dipenbrock
- Ferenc Liszt
- Peter Joseph Lenné
- Artur Wellington
- Fryderyk Wilhelm IV
- Honoriusz Balzac
- Scipione Piattoli
- Alexander von Humboldt
- Wilhelm I
- Aleksander I Romanow
- Fryderyk Wilhelm III
- Hermann Ludwig Heinrich von Pückler-Muskau
- Klemens Lothar von Metternich
- Johann Wolfgang von Goethe
- Ludwik Filip
- Pius IX
- Karol Maurycy de Talleyrand-Périgord
- Leopold Fredrick Goecking
- Arcybiskup Hyacinthe-Louis de Quélen
- Adolphe Thiers
1. Arcybiskup Melchior Dipenbrock (1798-1853)
Na tle antypolskich działań jakie dokonywane były na terenach zaboru pruskiego w XIX wieku, ta postać wydaje się być zupełnie wyjątkowa. Był kapłanem pozostającym pod wpływem mistyczki Katarzyny Emmerich i swojego przewodnika duchowego biskupa Regensburga Michała Sailera, szybko zdobywał wśród katolickich hierarchów uznanie i gruntował swoją pozycje. Silna osobowość niestety nie szła w parze z posłuszeństwem wobec przełożonych. Gdy miał 42 lata zaproponowano mu objęcie biskupstwa w Kolonii, ale ten odmówił. Cztery lata później odmówił również objęcia diecezji wrocławskiej. Dopiero kiedy interweniowano ze zniecierpliwionego Rzymu zgodził się objąć to stanowisko. Nie był to łatwy kawałek chleba, bo kościół katolicki na Śląsku przeżywał kryzys. Poprzedni biskup wywołał skandal odrzucając wiarę katolicką i porzucając stanowisko. Wielonarodowy Śląsk ze swoimi historycznymi zaszłościami pełen był napięć grożących w każdej chwili wybuchem niepokojów. Mimo tych wszystkich problemów diecezja za jego pasterzowania przeżywała okres wielkiej świetności. Arcybiskup dał się poznać jako osoba niezwykle tolerancyjna, nastawiona na dialog z innymi wyznaniami. Potrafił on łagodzić rewolucyjne nastroje w czasie Wiosny Ludów i wyciszać konflikty między nacjami. Polacy na Śląsku widzieli w nim obrońcę mowy, który zawsze swoje kazania nakazywał tłumaczyć na język polski, jeśli przebywał na terenach zamieszkałych przez Polaków. W seminarium duchownym nakazał nauki języka polskiego. Zasłynął powiedzeniem jakie padło w kościele w Piekarach Śląskich „ Palec ochoczo dałbym sobie odciąć, gdybym przynajmniej w kilku wyrazach waszej ślicznej polskiej mowy mógł do Was przemówić”
Wielokrotnie arcybiskup spotykał się z księżną Dorotą. Łączyło ich wspólne zaangażowanie w dzieła charytatywne: fundowanie szkół, pomoc chorym i poszkodowanym przez los. Dorota widziała w nim wzór duchownego, który piastując wysokie godności nie zapomina o służebnej roli wobec tych najmniejszych. Po sześciu latach posługi biskupiej Melchior Dipenbrock otrzymał już kapelusz kardynalski. Dorota odwiedzała go we Wrocławiu, a on z kolei podczas wizytacji diecezjalnych był jej gościem zarówno w Zatoniu jak i Żaganiu. Dorota jako najzamożniejsza i najbardziej wpływowa katoliczka na całym Śląsku była zaangażowana w pomoc Dipenbrockowi w ułożeniu poprawnych stosunków z pruskim władcą, który mówiąc delikatnie nie przepadał za katolikami. Wykorzystywała swoją przyjaźń z królem i ułatwiała rządy w arcybiskupstwie wrocławskim prowadząc subtelną mediację. W jednym z listów do niego księżna napisała : „… Miałam zaszczyt rozmawiać przedwczoraj z królem. Powiedziałam, że oczekuje wkrótce pańskich odwiedzin i łaskawie dał do zrozumienia, że chciałby się tu znaleźć jako trzeci.”
2. Ferenc Liszt (1811-1886)
Liszt miał to szczęście, że jako artysta sławę zdobył za życia, a doceniany przez współczesnych zdobył na tej sławie niemały majątek. Łączyła go z Dorotą wielka przyjaźń. Jak inaczej nazwać gest jakim było przyjęcie zaproszenia na ślub wnuczki Doroty Marii de Casstellane z Antonim Radziwiłłem jaki odbył się w Żaganiu w 1857 roku. Liszt – światowej sławy kompozytor i wirtuoz fortepianu, grał na organach żagańskiego kościoła. Nie była to jego pierwsza wizyta u księżnej. Już cztery lata wcześniej gościł w Żaganiu, a początki ich znajomość sięgają lat gdy spotykali się na salonach Paryża, Weimaru czy Mediolanu. Liszt przyglądał się życzliwie ostatniemu uniesieniu miłosnemu jakie przeżywała leciwa już księżna do młodego ordynata olbrzymich latyfundiów na Śląsku i Morawach Feliksa Lichnowskiego. Należał on do najbliższych przyjaciół kompozytora towarzysząc mu często w podróżach. Wielkim ciosem dla księżnej i kompozytora była wiadomość o tragicznej śmierci księcia Lichnowskiego podczas zamieszek we Frankfurcie w 1848 roku. Ten niespodziewany cios zbliżył ich do siebie i sprawił, że oboje zaczęli pogrążać się w mistycyzmie.
Jak podaje w biograf Liszta – Stanisław Szenic z księżną łączyło go również zamiłowanie do podróży i przekonanie, że między celami, do których podążali jest mnóstwo czasu, który był całkowicie niewykorzystany i w dodatku spędzany w dyskomforcie trzęsących się powozów. Liszt, który był tytanem pracy kazał wybudować na swoje potrzeby wóz, wzorowany na wozie spotkanego podczas jednej z podróży króla cyganów. Wybitni powoźnicy, wykorzystując najnowsze zdobycze techniki w kwestii resorów, stworzyli olbrzymią karetę, tak wyposażoną, że mogła pełnić rolę salonu, wygodnego gabinetu pracy, jadalni lub w zależności od potrzeb sypialni. Zauroczeni tym dziwem techniki książę Lichnowski i księżna Dorota kazali sobie wybudować identyczne na wzór powozu Liszta. Być może właśnie w wozowni jaka do dzisiaj się znajduje w Zatoniu obok siebie stały 3 jedyne takie w Europie powozy, gdy spotkali się serdeczni przyjaciele. Kiedy księżna Dorota oddała ducha w 1862 roku Na swoim Oratorium o Św. Elżbiecie, które właśnie kończył napisał „In memoriam Dorothea, Sagani princippse” (ku pamięci Doroty, księżnej żagańskiej).
3. Peter Joseph Lenné (1789-1866)
Zalicza się go do najwybitniejszych ogrodników i architektów krajobrazu doby klasycyzmu. Prawdziwe jego nazwisko brzmiało Le Neu. Jego ojciec również znany ogrodnik żydowskiego pochodzenia za namową żony zmienił nazwisko na lepiej brzmiące z francuskim akcentem na ostatnią literę Lenné. Ojciec inwestował w syna finansując mu liczne podróże i naukę u najwybitniejszego w tamtych czasach mistrza krajobrazu Gabriela Thouin. Bardzo szybko projekty Lenne znalazły uznanie u majętnych mecenasów sztuki ogrodniczej. Projektował głównie w Prusach ale pracował również przy cesarskich ogrodach w Wiedniu. W wieku 27 lat objął funkcję zastępcy dyrektora ogrodów dworskich pałacu Sanssouci. Jego projekty w Poczdamie i Berlinie zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. W 1823 Lenne założył Akademię Ogrodniczą w Schonenbergu i Poczdamie, a w 1845 został Dyrektorem Generalnym Ogrodów Pruskich. Pośród jego dokonań liczonych w setki projektów i koncepcji znajduje się również jak podaje F.R Weber park w Zatoniu. Choć niestety nie znajdujemy do dzisiaj bezpośredniego dokumentu potwierdzającego ten fakt. Jest to jednak dalece prawdopodobne, bo księżna Dorota, która zaprzyjaźniona była z dworem pruskim wielokrotnie miała okazję podziwiać jego dokonania i spotykać się z nim podczas wizyt w Poczdamie, Berlinie czy Koblencji. Wiele elementów zatońskiego parku ma cech zbieżne z innymi dokonaniami tego niezwykłego mistrza sztuki ogrodniczej. Specjaliści od historycznych założeń w tym odwiedzający park w roku 2018 prof. Pirzio Birolli analizując układ ścieżek, sposób nasadzeń, i dobór roślinności są pewni, że zatoński park jest jego dziełem.
4. Artur Wellington (1769-1852)
Arthur Wellesley Wellington, to jedna z najbarwniejszych postaci europejskich pierwszej połowy XIX wieku angielski generał i polityk w roku 1798 uzyskał tytuł książęcy. Walczył z wojskami rewolucyjnej Francji i przeciwko Danii. Przebywał z misją wojskową w Indiach. Od 1808 rozpoczął wojnę z największym swoim rywalem – Napoleonem Bonaparte. Sukcesem zapewniającym mu miejsce w panteonie bogów wojny była wygrana pod Waterloo. Oprócz zasług militarnych książę był aktywnym politykiem. W latach 1814-1815 uczestniczył w kongresie wiedeńskim. Był członkiem rządu brytyjskiego, a nawet premierem. Schyłek życia znowu oddał brytyjskiej armii obejmując nad nią dowództwo. Wellington po raz pierwszy miał okazje poznać młodą wówczas hrabinę de Talleyrand na kongresie wiedeńskim gdzie towarzyszyła ministrowi Maurycemu Talleyrandowi. Od tego czasu datuje się ich serdeczna znajomość, która najbardziej intensywny wymiar miała w czasie kiedy Talleyrand został w 1830 roku ambasadorem Francji w Londynie. Często widywali się wówczas nie tylko na oficjalnych spotkaniach ale również na licznych balach.
5. Fryderyk Wilhelm IV (1795- 1852)
Urodził się jako najstarszy syn Fryderyka Wilhelma III. Już od dzieciństwa był wszechstronnie uzdolniony, ukazując talenty wojskowe jak i dotyczące znajomości sztuk pięknych. Należał do osób głęboko religijnych, będąc przekonanym o swoim boskim posłannictwie. Był gorącym zwolennikiem zjednoczenia Niemiec. W 1840 r. po śmierci swojego ojca wstąpił na tron pruski ogłaszając amnestię dla więźniów politycznych i łagodząc konflikt z kościołem katolickim. Jednym z najdramatyczniejszych wydarzeń w czasie jego panowania była Wiosna Ludów, podczas której obiecał konstytucję zwołał parlament frankfurcki, a następnie wycofał się z tych zmian i odrzucił nawet ofiarowaną mu przez lud koronę cesarską. Ostatecznie po zakończeniu wystąpień nadał konstytucję, a koronę cesarską otrzymał 20 lat później jego młodszy brat. Fryderyk Wilhelm IV pod koniec życia zaczął zdradzać objawy choroby psychicznej, a zachowanie króla stało się tak ekscentryczne, że pozbawiono go władzy. Król przyjaźnił się z Dorotą na długo zanim został władcą. Znali się od dzieciństwa, które Dorota spędziła w Berlinie. Sam król po latach w liście z 1836 roku napisał do księżnej „…Wspomnienie z dzieciństwa, które Pani zechce przywołać nie mogą nigdy u mnie zniknąć. W liście do Pani syna miałem śmiałość napisać , że Pani i ja byliśmy w dzieciństwie jak brat i siostra więc traktuję go jak wuj siostrzeńca. Widzę Panią jeszcze tu, w postaci dziecka w kolorowej sukience. Spędzenie wieczoru z Panią było dla mnie i mojego brata jak święto, bo Pani grzeczność, tak chwalona nie przeszkadzała nam nigdy bawić się tak, jak człowiek lubi się bawić mając lat 8 czy 10..”.
Dorota zaprosiła króla Fryderyka Wilhelma IV wraz z małżonką do Zatonia w 1841 roku. To wówczas podejmując króla Prus zapewne Dorota podjęła ostateczną decyzje o przebudowie pałacu w Zatoniu, wstydząc się nieco niemodnej już elewacji i szpetnej w dachówki jaka pokrywał budynek. Zdawała sobie sprawę, że chcąc prowadzić salon na najwyższym europejskim poziomie musi nadać swojej zatońskiej rezydencji bardziej reprezentacyjny charakter. Mimo wieloletniej przyjaźni Dorota podchodziła krytycznie do działań politycznych króla o czym świadczy chociażby zapis w pamiętniku: „Jaka szkoda, że ten sympatyczny człowiek jest królem”. Nie podobała jej się reakcja króla na Wiosnę Ludów. Skrzętnie w częstych kontaktach omijała tematy polityczne nie chcąc go urazić swoim widzeniem spraw. Podczas jednej z wizyt w Żaganiu, Pruski monarcha podarował księżnej Dorocie nietypowy prezent. Zapisała o nim w kronice:
„…Ściskając mnie na pożegnanie, nasunął na moją rękę skromną bransoletę, lecz bardzo gustowną z wygrawerowanym napisem mówiącym o przyjaźni. Był do niej przymocowanie mały medalion zawierający pod niebieskim emaliowanym wieczkiem pukiel królewskich włosów…”
6. Honoriusz Balzac (1799-1850)
To jedno z najznakomitszych nazwisk kojarzone z zatońskim pałacem, ale czy słusznie?. Pisarz francuski, ojciec powieści realistycznej. Będąc studentem prawa, porzucił naukę, by oddać się literaturze. Próbował bez powodzenia dorobić się majątku jako wydawca, drukarz i właściciel odlewni czcionek. Jednak po czterech latach okazało się, że nie sprostał wymogom bankierów paryskich, działalność więc zakończyła się fatalnym w skutkach bankructwem. Na spłatę długów poświęcił skromny majątek rodzinny. Z długów nie wyszedł do końca życia, ratując się zaliczkami na poczet powieści, których jeszcze nie zaczął nawet pisać. Był jednym z najbardziej pracowitych pisarzy w dziejach literatury, pozostawił około 100 powieści.
Kobiety w życiu Balzaca zawsze odgrywały ważną rolę. W swoich powieściach, zmieniając dotychczasową modę panującą w tym względzie w literaturze, przedstawiał z upodobaniem kobiety dojrzałe (stąd popularne pojęcie kobiety w wieku balzakowskim, to znaczy po trzydziestce). Romantyczna historia miłości pisarza łączy się z polską arystokratką, hrabiną Eweliną Hańską, z którą pisarz korespondował przez długich 18 lat, zanim kilka miesięcy przed śmiercią ją poślubił w dalekim Berdyczowie. To właśnie z tą miłością wiąże się rzekomy pobyt pisarza w Zatoniu. Jak podaje J. Majchrzak w książce pt. Więcej niż życie był to przystanek w długiej drodze do ukochanej. Balzac przybył do Zatonia 3 października 1847 roku i przebywał tu kilkanaście dni. Autor podaje nawet tematykę rozmów jakie prowadzili choć niestety nie wspomina źródeł z jakich zaczerpnął swoje wiadomości. W licznych biografiach Balzaca i księżnej nie znajdujemy nawet cienia faktów na temat jego rzekomego pobytu w Zatoniu. Pewne jest jednak, że się znali, a niezwykle płodny pisarz wykorzystał księżną Dino jako pierwowzór postaci księżnej Langeais w Ojcu Gorio i tytułowej postaci w powieści: Sekrety księżnej Cadignan.
7. Scipione Piattoli (1749-1809)
Jeśli kiedyś jakiś pisarz wpadnie na pomysł przedstawienia jego bujnego życia, to będzie to z pewnością bestseller. Ten włoski ksiądz był prywatnym sekretarzem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i współtwórcą Konstytucji 3 Maja. Pochodził z rodziny artystycznej, oboje rodzice oraz starszy brat byli malarzami. Scypione w wieku chłopięcym wstąpił do zakonu pijarów, ale jako już wykształcony doktor prawa otrzymał zgodę na opuszczenie zakonu. Był przez lata profesorem na uniwersytecie w Modenie. Do Warszawy Przybył we wrześniu 1782 roku i najpierw pracował jako wychowawca dzieci magnata Potockiego, a później został członkiem honorowym Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Otrzymał tam zadanie opracowania pierwszego polskiego podręcznika historii sztuki. Następnie zajmował się edukacją księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, by trafić potem w bezpośrednie królewskie otoczenie jako bibliotekarz i lektor Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przede wszystkim jednak był łącznikiem między królem, a Ignacym Potockim i Kołłątajem podczas prac nad tekstem Konstytucji 3 Maja. Sam zgłaszał pewne projekty, wzorujące się na konstytucji amerykańskiej i pomysłach francuskich. Przypisywany jest mu pomysł utworzenia Straży Praw– czyli pierwszego polskiego konstytucyjnego rządu. W gabinecie Piattolego na zamku odbywały się tajne spotkania z udziałem Stanisława Augusta, tam też ustalono datę decydującej sesji sejmu na 3 maja na 1791. Kontakty z dworem osłabły po przystąpieniu króla do Targowicy. Piattoli miał również swój udział w przygotowaniach do powstania kościuszkowskiego1794r., a ponieważ w chwili wybuch insurekcji przebywał w Austrii aresztowano go jako przeciwwagę dla aresztowania rosyjskich dyplomatów w ogarniętej powstaniem Warszawie. Dyplomatów wypuszczono po kilku tygodniach, a Piattoli sześć długich lat spędził w więzieniu. Został ostatecznie uwolniony dzięki wpływom Adama Jerzego Czartoryskiego, oraz księżnej kurlandzkiej Anny Doroty ( z domu von Medem). I tu historia splata bujny życiorys naszego bohatera z jej córką księżniczką kurlandzką, bowiem po wyjściu z więzienia został on sekretarzem księżnej kurlandzkiej, oraz osobistym nauczycielem księżniczki Doroty. Jako wychowawca małej Doroty nie tyko uczył ją dobrych manier, ale co było rzeczą nietypową dla dziewcząt w XIX wieku zaznajamiał ją z tajnikami dyplomacji, historią oraz z nowoczesną myślą polityczną. Zauroczony wdziękiem małej księżniczki prowadził starania o wyswatanie jej z Czartoryskim, ale niestety bez powodzenia. Na nagrobku Piattolego matka Doroty kazała umieścić napis Kochany przez wszystkich, którzy go znali. Po śmierci doczekał się dwóch biografii we Włoszech, a Lew Tołstoj wykorzystał jego osobę do stworzenia postaci ojca Morio w powieści Wojna i pokój. Dorota de Talleyrand-Périgord tak sprawnie poruszająca się na salonach Europy korzystała z wiedzy i doświadczenia swojego nauczyciela z lat dziecięcych. Talenty jakie w niej dostrzegł stary Talleyrand nie były całkiem samorodne, podparte były gruntowną nauką jaką otrzymała od swego pedagoga Scypiona Piattolego. Dzięki niemu ponadto poznała Goethego i Czartoryskiego oraz wielu innych ludzi, z którymi wiązała go przyjaźń. W zatońskim pałacu znajdowała się część korespondencji jaką prowadził ów Włoch z księżną. Znalazła się o niej wzmianka w kronikach księżnej pod datą 15 czerwca 1840roku.
8. Alexander von Humboldt (1769-1859)
Humboldt był sztandarową postacią nauk przyrodniczych w XIX w. nie tyko w Niemczech, ale i w Europie – przyrodnik, podróżnik, jeden z twórców nowoczesnej geografii. Udawał się w liczne podróże badawcze do obu Ameryk, Afryki i Azji .Wykładał geografię na uniwersytecie berlińskim. Wielkość Alexandra von Humboldta opierała się na tym, że wbrew duchowi czasu poszedł w swych dociekaniach drogą badań doświadczalnych, jednocześnie na kilku polach: geologii, astronomii, zoologii i mineralogii. Poza tym jest on twórcą nauki o krajobrazie, klimatologii, oceanografii i geografii roślin. Jest uznawany za ostatniego człowieka, który ogarniał umysłem cały stan ówczesnej wiedzy przyrodniczej. Jako jeden z pierwszych postulował ochronę przyrody, był twórcą pojęcia „pomnik przyrody”. Jego sława i autorytet sprawiły, że osoba jego była wykorzystywana również na polu dyplomacji. Księżna Dorota de Talleyrand ceniła sobie tę znajomość jak z każdym wybitnym człowiekiem. Jej otwartość na naukę, kulturę, sztukę czy politykę pozwalało nawiązywać serdeczne znajomości z ludźmi o bardzo różnych profesjach. Ten znakomity naukowiec gościł u niej podczas swoich podróży na Śląsk. Jako znany przyrodnik często dzielił się swoją wiedzą i nie jest wykluczone, że i jego sugestie zostały wzięte pod uwagę przy doborze roślinności w zatońskim i żagańskim parku.
Dorota wielokrotnie spotykała się z naukowcem podczas jego wcześniejszych pobytów w Paryżu, który odwiedzał w celach naukowych i dyplomatycznych. Oboje prowadzili ożywioną korespondencję, która aż do przesady zawiera tyle form grzecznościowych zwrotów, że wydaje się być wprost nienaturalna:
Oto fragment litu Humboldta do księżnej:
„…Pani przyjaźń do mnie objawia dobrą wolę i słodkie ciepło dla mojej starości upiększając schyłek mojej kariery. Uczucie to staje się z dnia na dzień coraz większe i w mych wspomnieniach Chimborasso jest mały wobec uciech zmysłowych i intelektualnych jakie mi dawały spotkania z Panią…”
Ona też mu odpowiadała równie kwieciście. Ale naukowiec ten był niezwykle egocentryczny i przeświadczony o wyjątkowości swojej rozległej wiedzy. W Berlinie przekazywano sobie nawet informacje na jakich przyjęciach Humbold będzie, aby osoby wrażliwe na nieograniczone gadulstwo mogły je omijać.
Dorota w kronikach zwraca również na ten fakt uwagę: „Humboldt jak w jego zwyczaju bywało ciągle gadał i gadał dominując całe przyjęcie: o górach, wszystkich planetach nie zapominając o najbliższym otoczeniu, którego nie traktował nadmiernie życzliwie”. Innym razem pisze: „ ..Humboldt to gaduła i plotkarz. Mówi o wszystkim na raz. I choć wiedzę ma niesamowitą to sposób jego mówienia mnie usypia…”
Z wielką wdzięcznością opisywała w kronikach jak pływał z nim łodzią w Berlinie i jak oprowadzał ją po Wyspie Pawiej.
9. Wilhelm I (1797-1888)
Nic nie zapowiadało, że to on właśnie stanie się cesarzem, który odbuduje rzeszę i jednocząc Niemcy. Urodzony jako Wilhelm Friedrich Ludwig von Preussen był młodszym synem króla, ale choroba psychiczna brata wyniosła go do funkcji regenta, a później króla Prus i w końcu w 1871 na tron cesarski. Przylgnęły do niego przydomki „książę kartaczy” oraz „białobrody”. W wieku 10 lat został mianowany oficerem przez swego ojca, a w 1814 uczestniczył w kampanii antynapoleońskiej, podczas której otrzymał pruski krzyż żelazny. W 1840 r. awansowano go do stopnia generała piechoty. Nie pozostawał w cieniu starszego, brata był aktywnym politykiem i ważnym graczem na niemieckiej scenie. Krwawo tłumił wystąpienia Wiosny Ludów w 1848 r. gdzie kazał strzelać z kartaczy do tłumów. Brat Fryderyk Wilhelm IV doradził mu nawet wyjazd do Londynu na placówkę dyplomatyczną, aby załagodzić nastroje społeczne. Niemcy pamiętają tego władcę głównie jako twórcę zjednoczonego państwa, a my Polacy widzimy w nim bezwzględnego zaborcę, który poprzez politykę swojego kanclerza Otto von Bismarcka prześladował Polaków na terenie Wielkopolski, Śląska Warmii czy Pomorza. Chodź nigdy nie był w Zatoniu to jednak z księżną znał się bardzo dobrze podobnie jak jego starszy brat, jeszcze z czasów dzieciństwa, które spędzała Dorota w Berlinie. Później wielokrotnie się spotykali bo wizyta na dworze Hohenzollernów była zawsze żelaznym punktem pobytu w Berlinie.
Kiedy koronował się na króla w roku 1861 Dorota wysłała do niego 2 stycznia list, w którym pisze „ Słaba kobieta nie może czynić nic innego jak tyko modlić się , co z serca czynię i wdzięczną będę gdyby tylko gdyby król zezwolił mi być jemu pomocną choćby wielkością ziarenka piasku aby wprowadzić go w zadowolenie…” Jej śmierć po rocznej chorobie bardzo go poruszyła. Kiedy wysłał na pogrzeb swojego osobistego wysłannika, który zdał mu relację w której znalazł się komentarz na temat niestosowności jakie mu towarzyszyły, był zbulwersowany i zapisał w dzienniku:
„…Przygnębia mnie to , bo w księżnej straciłem nie tylko przyjaciółkę z dzieciństwa, ale i przyjaciółkę , która z racji wieku i czasów była tak złączona z moim istnieniem, iż pustkę będę odczuwał przez całą resztę życia.”
10. Aleksander I Romanow (1777-1825)
Ten wszechstronnie wykształcony człowiek w wieku 23 lat przejął rządy w Rosji. Za jego panowania utworzone zostały uniwersytety w Charkowie i Kazaniu oraz reaktywowany Uniwersytet Wileński. Był nastawiony przyjaźnie do Polaków. Ten przychylny stosunek wynikał z zaufania jakim darzył swojego ministra spraw zagranicznych, którym był ksiażę A. Czartoryski dobry znajomy księżnej Doroty. Był jednym z głównych rozgrywających polityków w czasie wojen napoleońskich. To jego taktyka prowadzenia wojny doprowadziła do upadku Wielkiej Armii Napoleońskiej. Aleksander I spędził w stolicy Francji dwa miesiące po zwycięstwie, goszcząc w pałacu księcia Talleyranda, który przy jego pomocy organizował życie polityczne Francji po upadku Napoleona I Bonaparte. Dorota już wcześniej była przedstawiona carowi, a jej małżeństwo z Edmundem Talleyrandem- bratankiem ministra było potwierdzeniem układu jaki zawarł minister z władcą Rosji zdradzając Napoleona. Talleyrand z cerem porozumieli się w Erfurcie w 1808 roku. Swoją decyzję o przyszłym mężu dla Doroty Aleksander osobiście oznajmił matce i jej samej podczas wizyty w ich pałacu pod Berlinem. Matka Doroty Anna była bowiem poprzez pobieraną dożywotnią pensję zależną od cara. Stała się więc Dorota niejako zakładnikiem wielkiej polityki i częścią kontraktu francusko-rosyjskiego. Jej młodszy syn, który odziedziczył Zatonie na cześć cara otrzymał imię Alexander.
11.Fryderyk Wilhelm III (1770- 1840)
Król pruski od 1797. Jak wielu Hohenzollernów miał pęd do władzy, bez umiejętności ich wykorzystania. Zbyt nieufny, aby zdać się na swoich ministrów, miał zbyt mało silnej woli, aby konsekwentnie prowadzić politykę samemu.W czasie wojen napoleońskich prowadził początkowo politykę neutralności, a potem włączania się w nieodpowiednim momencie. Błędna polityka w czasie tych wojen prowadziła go od klęski do klęski. W stosunku do Polaków był niezwykle wrogi. W roku 1811 w Królewcu z jego rozkazu dokonano barbarzyńskiego zniszczenia insygniów koronacyjnych królów polskich, wykradzionych w 1796 roku ze skarbca na Wawelu, które następnie przetopiono na monety. Tylko koalicja, która pokonała w końcu Napoleona pomogła mu odzyskać dobre imię wśród europejskich monarchów i utracone ziemie. Niemcy pamiętają go jako króla, który nie dotrzymał obietnicy z 1813 roku wprowadzenia w Prusach konstytucji. Fryderyka Wilhelma znała głównie matka Doroty księżna kurlandzka, która była częstym gościem na dworze podczas pobytów w Berlinie. Ale dzięki jego życzliwości w pałacowych komnatach i ogrodach wspólnie bawili się przyszli następcy tronu Fryderyk Wilhelm IV i Wilhelm I z księżniczką Dorotką Biron późniejszą panią na Zatoniu. Kiedy zmarł, a ona nie mogła być na pogrzebie zapisała życzliwie: „Nie żałuję samej uroczystości, ale bardzo mi smutno, że nie mogę oddać szacunku królowi, który był taki dobry dla mnie kiedy byłam dzieckiem…”
12. Hermann Ludwig Heinrich von Pückler-Muskau (1785-1871)
To chyba największy ekscentryk spośród znajomych księżnej – pisarz, ogrodnik podróżnik. Pückler urodził się kilkadziesiąt kilometrów od Zatonia w Mużakowie (Bad Muskau) nad Nysą Łużycką. Część dzieciństwa spędził w zakładzie wychowawczym dla trudnych dzieci, gdzie w ramach obowiązków był zmuszany do uprawiania ogrodu. Z czasem przymus ustępował miejsca przyjemności, która przeszła w pasję. Nie do końca podobało się to majętnym rodzicom, którzy planowali mu inną przyszłość, podjął więc studia prawnicze w Lipsku, ale szybko je porzucił dla służby wojskowej. Z armii został również szybko usunięty z powodu hazardu i częstych pojedynków. W 1811 roku odziedziczył po zmarłym ojcu posiadłość w Mużakowie, liczne wsie i sporą sumę pieniędzy. W rodzinnym majątku rozpoczął projektowanie i realizację Parku Mużakowskiego. Dzieła swego jednak nie dokończył gdyż popadł w tarapaty finansowe. Sprzedał posiadłość i przeprowadził się do Branitz gdzie tworzył kolejny wielki ogród. Kompleks w Mużakowie w 2004 roku wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Oprócz realizacji założenia parkowego w Mużakowie często podróżował i bywał na salonach europejskich, słynął już wówczas z licznych romansów i ekscentrycznego zachowania. Wiele podróżował, a że miał talent do pisania, swoje awanturnicze przygody opisywał w książkach, które cieszyły się sporym powodzeniem. Zyski ze sprzedaży nie wystarczały jednak na pokrycie kosztów związanych z swawolnym życiem. Kiedy zmarł, pochowano go równie ekscentrycznie jak wyglądała jego ziemska droga. Kazał swoje ciało posypać wapnem i złożyć bez trumny pod wielką ziemną piramidą, by jak najszybciej jego doczesne szczątki złączyło się z pięknym ogrodem.
Księżna Dorota de Talleyrand spotykała się z Pücklerem z racji sąsiedztwa. Z Żagania, w którym mieszkała bardzo niedaleko było do rozległych i pięknych ogrodów Mużakowa. Choć styl życia księcia był częstym powodem żartów wyższych sfer to jednak Dorota ceniła go za jego dokonania w sztuce ogrodniczej jest dalece prawdopodobne, że książę udzielał jej rad zarówno jeśli chodzi o park w Żaganiu jak i park w Zatoniu. Zachowała się do dzisiaj korespondencja między tymi dwojga.
13. Klemens Lothar von Metternich (1773-1859)
Książę von Metternich-– austriacki polityk i dyplomata był zwolennikiem tradycjonalistycznego konserwatyzmu. Jako 15-latek rozpoczął już studia w Strasburgu. Podczas kolejnych studiów w Moguncji już asystował ojcu na placówce w Brukseli. Obok Maurycego Talleyranda uważany jest za twórcę nowoczesnej dyplomacji. Był jedną z głównych postaci na kongresie wiedeńskim 1814- 1815 i wielkim propagatorem idei restauracji. Przyczynił się do powstania Świętego Przymierza. Przez politykę rozdrobnienia Niemiec i Włoch oraz zaboru Polski. Austria za jego czasów zdobyła dominującą rolę w Europie. Dorota znała tego polityka bardzo dobrze. Po pierwsze dlatego, że była na kongresie, po drugie dlatego, że jej siostra Wilhelmina romansowała z nim. Gentz -sekretarz kongresu wiedeńskiego żalił się w jednym z listów Pisząc o Dorocie i Wilhelminie: „…Metternich te baby wprowadza we wszystkie tajemnice polityczne. To nie do wiary, co one wiedzą…” W pamiętnikach swoich zapisał, że w 1824 roku prowadził z Dorotą w Paryżu poważne rozmowy o sytuacji we Francji. Ona zaliczała go do grona swoich dobrych znajomych, nawet po jego odejściu z czynnej polityki odwiedzała go w Wiedniu i w Czechach gdzie przebywał pod koniec życia. W swoich kronikach napisała o nim „…Światły umysł, umiarkowany charakter, wielkie doświadczenie naturalna powaga, łatwy nastrój łączył rzadkie cechy charakteru. Niestety jego talent stale pomniejszano i w jego kraju i całej naszej epoce…”
14. Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832)
Najwybitniejszy niemiecki poeta okresu romantyzmu i jeden z najbardziej znaczących w skali światowej, dramaturg, prozaik, uczony, polityk, wolnomularz. Związany z romantyzmem, nie zerwał nigdy więzi łączących go z klasycyzmem. Był również myślicielem i uczonym, znawcą wielu dziedzin wiedzy oraz sztuki. U miedziorytnika w domu wydawcy Breitkopfa nauczył się sztuki drzeworytu. W 1771 Goethe został we Frankfurcie dopuszczony do wykonywania zawodu prawnika, ale wkrótce otrzymał naganę, tracąc z tego powodu swój zapał do tego fachu. Pełnił różne funkcje na dworze księcia sasko-waimarskiego, dochodząc do rangi Prezydenta Izby Finansów. W roku1782 został nobilitowany. Zmarł w Weimarze, w całkowitym osamotnieniu, znał kilka języków obcych (łacina, greka, francuski, angielski, hebrajski). Osobną kartą w życiu poety były kobiety. Jak był młody zakochiwał się w starszych jak był leciwym staruszkiem gustował w młodszych nawet o kilkadziesiąt lat. W wielu 74 lat oświadczył się 19-letniej Urlyce. Goethe przyjaźnił się z Schillerem, który był poetą i profesorem na Uniwersytecie w Jenie, współpracowali przy wydawaniu czasopisma Horen. Dorota korespondowała z tym wybitnym poetą i kilkakrotnie się z nim spotykała. Ona widziała w nim wspaniałego wieszcza on kobieciarz ciągle przeżywający miłosne uniesienia patrzył na nią, jak na kobietę o nieprzeciętnej urodzie i inteligencji. Kiedy ją spotkał w Karlowych Warach na wypoczynku zapisał w pamiętniku „…Sama zawsze urocza, w uroczym otoczeniu”
15.Ludwik Filip (1773-1850)
Król Francuzów, na którym skończyła się dynastia Burbonów. Panował w latach 1830–1848. Po wybuchu rewolucji lipcowej we Francji w 1830 oraz abdykacji i ucieczce do Wielkiej Brytanii nieudolnego króla Karola X lud Paryża opowiedział się za kontynuacją monarchii konstytucyjnej. Francja otrzymała więc nowego króla-obywatela – Ludwika Filipa I z linii orleańskiej – bocznej linii Burbonów. Ale tak naprawdę to nie lud Paryża, a skrzętnie przygotowywany przez Talleyranda spisek wyniósł go na tron. Dorota również uczestniczyła w tych przygotowaniach. Wdzięczność nowego monarchy wobec Talleyranda i księżnej Dino zaowocowała powrotem do czynnej polityki. Król zaproponował mu funkcję ambasadora w Londynie. Za panowania Ludwika Filipa Francja przezywała rozkwit gospodarczy. Dzięki wielkiemu technicznemu postępowi i wynalazkom pierwszych maszyn rolniczych oraz nawozów sztucznych, następował znaczny wzrost produkcji rolnej. W 1831 uruchomiona została pierwsza linia kolejowa na trasie Paryż – Saint Germain, Paryż, liczący 1,2 mln mieszkańców, był po Londynie, drugim co do wielkości miastem w Europie. Po 1846 r. skończył się jednak okres prosperity i Francję ogarnął wszechstronny kryzys gospodarczy. Po kilku latach nieurodzajów w rolnictwie w dniu 22 lutego 1848 w Paryżu powstały barykady uliczne, zagrożony w swym pałacu król, abdykował i uciekł z Paryża, by po kilku dniach znaleźć się w Anglii. Dorota wspierał zarówno króla jak i jego żonę. Zanim opuściła Francję i zamieszkała w Zatoniu opiekowała się księciem Orleanu- królewskim synem szykowanym na następcę tronu.
16. papież Pius IX ( 1792 – 1878 )
Pius IX Giovanni Maria Mastai Ferretti. Pochodził z bogatej rodziny hrabiowskiej. Jako młodzieniec ukrywał się, aby nie służyć w armii francuskiej, która wówczas kontrolowała Półwysep Apeniński. Po upadku Napoleona I kontynuował przerwane studia w Rzymie. Starał się o przyjęcie do gwardii papieskiej, ale z powodu epilepsji odmówiono mu. Mimo uciążliwej choroby, uzyskał dyspensę papieską pozwalającą na otrzymanie święceń kapłańskich. Papież Pius VII pozwolił mu na odprawianie mszy jedynie w obecności innych kapłanów. W lipcu 1823 uzyskał papieską nominację na stanowisko audytora dla Chile, Peru, Meksyku i Kolumbii. W 1827 został biskupem Spoleto, a następnie biskupem w Imoli koło Bolonii. Był inicjatorem wielu dzieł na terenie swoich diecezji : Akademia Biblijna, Bank Pobożny dla osób zadłużonych, Towarzystwo św. Terencjusza opiekującego się chorymi. Zakładał szpitale, przytułki oraz ochronki dla dzieci. 16 czerwca 1846 konklawe, wybrało go na papieża. Pius IX zaczął przeprowadzać stopniowe reformy polityczne. Wydał zgodę na zbudowanie kolei żelaznej na terenie Państwa Kościelnego oraz na gazowe oświetlenie ulic. Nastąpiło znaczne złagodzenie cenzury. Jego pontyfikat był najdłuższy po św. Piotrze (31 lat, 7 miesięcy). W 1854 roku ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Panny. Niektóre źródła podają, że uczestnikiem uroczystości była księżna Dino. Zważywszy jednak na zapisy jakie znajdują się w jej kronikach księżnej przebywała wówczas w Żaganiu. Uczestnikami uroczystości były za to jej córka Paulina i wnuczka Maria. W czasie I Soboru Watykańskiego (1869-70) Pius IX ogłosił kolejny dogmat, tym razem o nieomylności papieża w sprawach religijnych i moralnych. Papież wspierał Polaków pod zaborami. Stanowczo potępił Kulturkampf, protestował przeciwko rosyjskiemu okrucieństwu w dławieniu powstania styczniowego w 1863 r. Wezwał cały Kościół Katolicki na świecie do modlitw za Polskę. Gdy doszło do zjednoczenia Włoch i zagarnięcia ziem Państwa Kościelnego, ogłosił się „więźniem Watykanu”. 3 września 2000 r. ogłoszony został przez Jana Pawła II błogosławionym.
Dorota de Talleyrand-Périgord poprzez zażyłe kontakty z rodziną królewską w Berlinie uznana została za najbardziej wpływową katoliczkę w protestanckich Prusach. Papież doceniał wsparcie jakiego udzielała arcybiskupowi Wrocławia Dipenbrockowi. Dzięki jej wstawiennictwu i niezwykle pochlebnej opinii jaką wystawiła mu przed papieskim tronem Pius IX wręczył mu kapelusz kardynalski. Śląsk i ochrona katolików na nim mieszkających były ważnym tematem rzymskich spotkań między papieżem, a księżną Dorotą. W dowód jej zasług ojciec święty Pius IX ofiarował jej pozłacane rzeźby do kaplicy pałacowej w Żaganiu.
17. Karol Maurycy de Talleyrand (1754 – 1838)
Najwybitniejszy polityk XIX wieku i twórca współczesnej dyplomacji. Zimny i wyrachowany ale przy tym dalekowzroczny i obdarzony niebywałym instynktem politycznym. Przez niektórych uważany za „papieża dyplomacji” przez innych za największą kanalię i zdrajcę. Pierwszą ważną funkcją jaką piastował był stolec biskupa Antun. Potem zdradził Kościół i Ludwika XVI popierając rewolucję. Każda następna zdrada była już coraz mniej odczuwalna. Zdradził Napoleona Bonaparte i pomógł w wyniesieniu na tron Ludwika XVIII. Zdradził Karola X i wyniósł na tron Ludwika Filipa. Przeżył 84 lata. Zrobił niebywałą karierę mimo, że od dzieciństwa był kaleką i to w dodatku porzuconym przez rodziców. Wychowywała go babka, a majętni rodzice wstydząc się go, wyznaczyli mu los w księżowskiej sutannie. Nie doceniali jego uporu i zawziętości, nie przypuszczali, że stanie się najbardziej znanym z Talleyrandów, którzy od średniowiecza byli w otoczeniu dworu królewskiego. Miał niezwykłą charyzmę i dar przekonywania. Był obok Metternicha jedną z czołowych postaci kongresu wiedeńskiego (1814-1815). On ułożył małżeństwo Doroty ze swoim bratankiem Edmundem nie spodziewając się, że ta młoda księżniczka kurlandzka stanie się po kilku latach jego najbliższą współpracownicą, powierniczką tajemnic, kochanką, przyjaciółką, a na starość opiekunką i w końcu spadkobierczynią potężnego majątku i całej spuścizny. Kiedy zmarł, Dorota opuściła Francję i zamieszkała w Zatoniu, by po kilku latach przejąć księstwo żagańskie. Wszyscy biografowie Talleyranda piszą o Dorocie jako o osobie posiadającej wieki wpływ na tego polityka. Sam Talleyrand mimo bardzo krytycznego stosunku do kobiet w pamiętnikach wielokrotnie ale zawsze ciepło i z uznaniem o niej pisał.
„…Dorota robi wszystko dobrze za co się zabiera. Gdyby żyła w czasach Frondy stała by się kobietą historyczną. Dalej pisze że „…Mogłem liczyć na zasoby jej wielkiej umysłowości i uroczą duchowość zarówno dla siebie jak dla pozyskiwania wyrafinowanego towarzystwa…”
Była jego muzą i przyjacielem, który był z nim do końca. To ona wyjednała u papieża zniesienie ekskomuniki z byłego biskupa i jego powrót w ostatnich dniach życia na łono Kościoła.
18. Leopold Fredrick Goecking ( 1748- 1828)
Leopold Fredrick Günther Goeckingk albo Göckingk był poczytnym niemieckim poetą, a także redaktorem kilku pism zarówno o charakterze literackim jak i naukowym. Prócz zamiłowań humanistycznych pełnił funkcje tajnego naczelnego radcy finansowego w Berlinie. W roku 1787 roku został nobilitowany przez króla do stanu szlacheckiego. Ze względu na kontakty z dworem kurlandzkim został jednym z kuratorów księżniczek kurlandzkich, które osierocił zmarły na początku 1800 roku nagle książę Piotr Biron. Na mocy testamentu najmłodsza z córek Dorota otrzymała w spadku wielki majątek Otyń, Klenicę, Nowe Miasteczko oraz Wolne Państwo Stanowe Syców. Testament jednak został podważony przez kuzyna księżniczki i to on właśnie otrzymał ostatecznie Syców. To rozstrzygnięcie sądu pozbawiło siedmioletnią Dorotę znacznej części dochodów płynących z zapisanych jej dóbr. Leopold Goeckingk, rozpoczął w latach 1806-1809 skupowanie wsi leżących w bezpośredniej bliskości Otynia, aby zrekompensować sycowskie straty. Do księżnej trafiły Swarzynice, Czasław, Drzonków, sołectwo w Suchej, folwark w Raculi oraz Zatonie. Dokumenty z jego nabycia datowane są na 30 stycznia 1809 roku. To dzięki niemu Günthersdorf czyli Zatonie trafiło w ręce księżniczki Doroty i dzięki jego zaradności strumień pieniędzy płynął do niej z dóbr, którymi zarządzał. Po Goeckingku majątkiem zarządzał królewski radca prawny Wilhelm Henneberg. Kiedy księżna przyjechała w roku 1840 funkcję tą już pełnił Friedrich Carl Albert Ludwig Wurmb, który ożenił się z córką jej kuratora Wilhelminą Goeckingk. To właśnie oni witali księżną przybyłą do Zatonia. Wurmb wniósł znaczący wkład w ostateczny kształt pałacu to właśnie z nim księżna ustalała listownie ostateczne poprawki do projektu.
19. Arcybiskup Hyacinthe-Louis de Quélen (1778-1839
Arcybiskup Paryża. Przeszedł do historii, jako arcybiskup odwiedzający nieustannie swoje parafie. Troszczył się o należyty poziom nauczania religii i reagował na sytuację aktualne pokazując, że Kościół powinien być miłosierny. W czasie epidemii cholery w 1832 roku przekształcał klasztory w szpitale i sierocińce. Urząd arcybiskupa pełnił w latach 1821-1839. Odegrał kluczową rolę w długim procesie przywracania Karola Maurycego Talleyranda-Périgord na łono Kościoła. Łączyły go bardzo serdeczne relacje z księżną Dino. Był koadiutorem, czyli wcześniej wyznaczonym następcą arcybiskupa Alexandre Angélique de Talleyrand-Périgord – wuja ekskomunikowanego ministra. Znał więc Quélen bardzo dobrze całą rodzinę Talleyrandów. Dorota negocjowała z Quélenem warunki zniesienia przez papieża ekskomuniki. Był to wielki osobisty sukces księżnej i córki Pauliny, której minister był ojcem biologicznym. Quélen wraz z Dorotą uzyskał zgodę papieża Grzegorza IX i na kilka godzin przed śmiercią Talleyrand wyspowiadał się. Arcybiskup był wielkim propagatorem objawień siostry Katarzyny Labouré. Przyczyniły się one bezpośrednio do ogłoszenia w 1854 roku przez Papieża Piusa IX dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Panny. Księżna Dino otrzymała od arcybiskupa jeden z pierwszych wytłoczonych wówczas cudownych medalików z wizerunkiem MB. Złożyła go jako votum przed figurka MB w Otyniu.
20. Louis Adolphe Thiers (1797-1877)
Francuski polityk, historyk, z zawodu adwokat i dziennikarz Od 1832 minister spraw wewnętrznych, później handlu i robót publicznych. Dwukrotnie był premierem i ministrem spraw zagranicznych. Jako historyka i polityka fascynowała go postać Napoleona Bonaparte, ale był zaciekłym krytykiem Napoleona III Bonaparte. W czasie wojny francusko-pruskiej w 1871 roku krwawo stłumił Komunę Paryską, za co zyskał przydomek “Krwawego Karła”. Od 31 sierpnia 1871 stał na czele rządu, będąc prezydentem III Republiki. Jest autorem wielotomowych “Historii Rewolucji Francuskiej” oraz “Historii Konsulatu i Cesarstwa”. Księżna spotykała się z nim wielokrotnie i chętnie komentowała jego polityczne działania. Jego nazwisko pojawia się wśród osób, którym przypisuje się romansowanie.